تشخیص اراضی ملی از مستثنیات

امروزه تخریب تغییر کاربری و تصرف منابع طبیعی تجدید شونده یکی از چالش های مهم زیست محیطی کشور است به نحوی که هر روز شاهد تخریب منابع ملی و کاهش مساحت جنگلها و مراتع کشور هستیم. در این فرایند، تشخیص و تفکیک اراضی ملی شامل جنگل ها، مراتع، اراضی جنگلی و بیشه های طبیعی از مستثنیات اشخاص به یکی از مشکلات مهم مدیریتی و قضایی کشور تبدیل شده زیرا اعمال مدیریت و بهره برداری اصولی از این منابع و همچنین جلوگیری از تخریب و تغییر کاربری مستلزم تشخیص علمی، فنی و صحیح اراضی ملی از مستثنیات اشخاص و تثبیت مالکیت دولت بر اراضی ملی است. مشکلات و نواقص قانون گذاری اجرای نادرست مقررات راجع به ملی شدن جنگل های کشور و عدم رعایت ضوابط قانونی و فنی در تشخیص اراضی ملی از مستثنیات، موجب هجوم گسترده متجاوزین به اراضی ملی و افزایش پرونده ها به مراجع قضایی و نهادهای شبه قضایی گردید. جامعه حقوقی کشور نیازمند پژوهشی جامع راجع به حقوق منابع طبیعی به ویژه در مورد عمل تشخیص اراضی ملی از مستثنیات و آیین رسیدگی به اعتراض اشخاص نسبت به آن بوده است. بر همین اساس قدرت عموزاد مهدیرجی به عنوان نگارنده که خود به سبب اشتغال در کسوت قضا کثرت پرونده ها و کمبود منابع حقوقی در زمینه حقوق منابع طبیعی را لمس کرده بود؛ اقدام به نگارش کتاب تشخیص اراضی ملی از مستثنیات نمود.

کتاب در دو مجلد جداگانه به رشته تحریر در آمده است جلد نسخت در ارتباط با حقوق ماهوی و تحت عنوان مبانی و آثار تشخیص اراضی ملی از مستثنیات و جلد دوم مربوط به حقوق شکلی و تحت عنوان آیین دادرسی اعتراض به تشخیص اراضی ملی از مستثنیات ترسیم شده است.

کتاب حاضر که توسط نشر دادگستر منتشر شده است به عنوان جلد نخست این مجموعه در دو فصل تنظیم شده است. در فصل اول پس از ذکر مفاهیم اصول حاکم بر منابع طبیعی سیر قانون گذاری و تحولات تاریخی مالکیت بر منابع طبیعی قبل و بعد از ملی شدن جنگلها و مراتع بررسی و سپس جایگاه اراضی ملی در گروه اموال و مالکیت تبیین میشود در ادامه مبانی منشاء ،حقوقی ماهیت و آثار ملی کردن جنگل ها و مراتع مورد کنکاش قرار میگیرد در پایان فصل اول نحوه مدیریت ارگانهای دولتی بر منابع ملی تشریح می شود.

در فصل دوم، ابتدا عناصر تشخیص شامل فرد تشخیص دهنده، موضوع تشخیص و تشریفات تشخیص به همراه ضمانت اجرای عدم رعایت تشریفات مذکور و سپس آثار تشخیص مورد مداقه و توجه قرار خواهد گرفت. در لابه لای مباحث حقوقی، شاخصه های فنی تشخیص اراضی ملی از مستثنیات در دو مبحث ابزارها و عوامل طبیعی برای مطالعه کارشناسان رسمی دادگستری و روشن شدن ذهن حقوقدانان بیان می شود. در انتهای فصل دوم در اقدامی نو اثر تشخیص در املاک خاص شامل اراضی موقوفه، اراضی خالصه، اراضی موات، اراضی مستحدت و ساحلی، اراضی مشمول اصلاحات ارضی و املاک بنیاد علوی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.

از ویژگیهای مهم کتاب

الف) در بسیاری از بحث ها و مناقشه های حقوقی، از رویه قضایی و آرای دادگاه ها و نهادهای شبه قضایی استفاده و در پایان کتاب در قسمت ضمایم به آرای استنادی در متن، اشاره شده است.

ب) مخاطب در کنار یادگیری حقوق منابع طبیعی با حقوق اراضی نیز آشنا می گردد.

پ) از آنجایی که عکسهای هوایی از دلایل مرجح در دعوای تشخیص اراضی ملی از مستثنیات می باشد، بر همین اساس به طور اجمالی شیوه عکسبرداری و نحوه تفسیر و استفاده از آن تشریح شده است.

مطالعه ی کتاب حاضر به کلیه ی وکلا، قضات و همینطور سایر علاقمندان و پژوهشگران این حوزه توصیه می گردد.