کلیات حقوق اساسی و تدوین قانون اساسی
کلیات
نقایص تعریف فوق
تعریف نهاد
نهاد سیاسی
قانون اساسی از منظر شکلی
علت برتری این قواعد
قانون اساسی ماهوی (مادی)
از جمله منابع حقوق اساسی میتوان به موارد زیر اشاره کرد
تقسیمات حقوق اساسی
موضوع مقایسه می تواند
کلیاتی در خصوص حقوق تطبیقی، لزوم و ضرورت آن
بخش اول: کلیات و مبانی حقوق اساسی
فصل اول: دولت و اشکال آن
1 ـ معنای لغوی و اصطلاحی واژه ی «دولت»
کاربرد واژه های ترکیبی
1 ـ دولت، نماد قدرت سیاسی
3 ـ منشأ تاریخی دولت
ویژگی قدرت در جوامع اولیه
تاریخچه ی ظهور دولت
تعریف دولت از دیدگاه جامعه شناسان
تعریف دولت و عوامل متشکله ی آن
مبحث اول: جمعیت
لازمه ی تشکیل جامعه ی سیاسی عبارتند از
لازمه ی تشکیل دولت
1 ـ نظریه آلمانی
پایه گذاران این نظریه عبارتند از
گوبینو معتقد است
عقاید هیتلر
2 ـ نظریهی فرانسوی
از جمله نظریه پردازان عبارتند از
ویژگی های عقاید آقای دوورژه
ماهیت تاریخ و کاربرد آن
ب ـ ملت و اصل تعیین سرنوشت سیاسی
1 ـ اصل ملتها (آزادی ملت در تعیین سرنوشت خود)
مسالهی اقلیتها (که یک موضوع داخلی دولتهاست)
اتباع دولت و مسألهی تابعیت
موارد بی تابعیت (آپاترید) عبارت است از
فرق ملت یا امت
مبحث دوم: سرزمین
سرزمین
استثنائات تاریخی
رابطهی سرزمین و تشکیل دولت
انواع مرز
مرزهای دریایی
قلمرو هوایی
مرزهای غیرطبیعی (مصنوعی)
رابطهی حقوقی دولت با سرزمین در این رابطه سه نظریه به شرح زیر وجود دارد
مبحث سوم: قدرت عالی (حاکمیت)
کلیات
الف ـ تکامل سازمان دولت
ب ـ وسعت همبستگی اجتماعی
قدرت عالی و مسألهی مشروعیت
انواع قدرت دولت (حکومت)
شخصیت حقوقی دولت
مزایای این نظریه (شخصیت حقوقی داشتن دولت)
فصل دوم: ترکیب دولت
مبحث اول: اشکال مختلف دولت
الف ـ ویژگی دولت بسیط
1 ـ ویژگی های دولت بسیط متمرکز
2 ـ ویژگی های دولت بسیط غیرمتمرکز
وحدت انضمامی
در منطقه گرایی اداری
در منطقه گرایی سیاسی
ب ـ دولت مرکب و مسألهی فدرالیسم
ویژگی دولت مرکب
در عرصه بین الملل، عامل اتحاد دولتها عبارتند از
فدرالیسم
ویژگی اتحاد در سیستم فدرالیسم
انواع دولتهای مرکب
الف ـ اتحاد شخصی
ب ـ اتحاد حقیقی
ج ـ اتفاق دول (کنفدراسیون)
ویژگی کنفدراسیون
د ـ فدراسیون دولتها (دولتهای متحده)
الف ـ اصل خودمختاری
ب ـ اصل مشارکت
فرق دولتهای تحت الحمایه با فدرال
وضع دولتهای تحت الحمایه با فدرال
وضع دولتهای عضو فدرال از لحاظ حقوق داخلی
دول عضو به جز امور زیر در سایر امور استقلال عمل دارند
ویژگی فدرالیسم آمریکا
رابطه بین دولت فدرال و دولتهای عضو
پارلمان در فدرالیسم
فرق بین دولت متحده (فدرال) و دولت متفقه (کنفدراسیون)
از جمله اختیارات کلی دولت فدرال عبارتند از
فصل سوم: منشأ حاکمیت دولت و انواع حکومتها
مبحث اول: حاکمیت سیاسی
ماهیت قدرت
جنبه های فردی قدرت عبارت بودند از
قدرت در جامعه سیاسی
رابطهی حقوق و قدرت
مبحث دوم: حاکمیت و تحول تاریخی آن
حاکمیت در دیدگاه ژان بدن
ویژگی حقوق طبیعی
قلمرو حاکمیت و حقوق بین الملل
اندیشههای ژرژسل
تشریح نظریهی رابطهی مستقیم
مبحث سوم: حاکمیت دولت به عنوان نماد ارادهی عمومی
انواع وجوه حاکمیت
تحت الحمایگی و قیمومت
مبحث چهارم: منشأ حاکمیت سیاسی
1 ـ نظرهی حاکمیت تئوکراتیک
انواع حکومتهای تئوکراتیک
منشأ حاکمیت در ایران
حاکمیت در اسلام
2 ـ حاکمیت دموکراتیک «واژهای یونانی مرکب از demos (مردم) و cratos (حکومت)»
کلیات
الف ـ حاکمیت مردم
ایراد این نظریه
ب ـ حاکمیت ملی
نتیجهی پذیرش حاکمیت ملی
حق رای از دیدگاه دو نظریه ی حاکمیت مردم و حاکمیت ملی
تفاوت آثار حاکمیت مردمی و حاکمیت ملی در عمل
فصل چهارم: طریقهی اجرای حاکمیت
کلیات
الف ـ حکومت استبدادی
ب ـ دموکراسی
مبحث اول: حکومت دموکراسی (مردم سالاری)
انواع حکومتهای دموکراتیک
1 ـ دموکراسی مستقیم
2 ـ دموکراسی غیرمستقیم
3 ـ دموکراسی نیمه مستقیم
مراحل وضع قانون
طرق پیشنهاد و تصویب قانون توسط دولت
الف ـ ابتکار عمومی
ب ـ وتوی عمومی
ج ـ همه پرسی یا رفراندوم
انواع رفراندوم
کارکردهای دیگر رفراندوم
مبحث دوم: دموکراسی و نهاد انتخابات
شرکت در انتخابات
مبحث سوم: دموکراسی و نمایندگی سیاسی
کلیات
ویژگی وکالت در حقوق مدنی
ویژگی وکالت در حقوق اساسی
مبحث چهارم: تحول دموکراسی و پیوند آن با آزادی
مظاهر آزادی برای مردان در یونان باستان
از دیدگاه بنیامین کنستانت
مبحث پنجم: انواع دموکراسی غیرمستقیم
ب ـ دموکراسی مارکسیستی
ویژگی دموکراسی مارکسیستی
فصل پنجم: سازمان دولت
کلیات و تبیین اصطلاحات
معانی مختلف واژهی حکومت
قوهی مجریه و حکومت
مبحث اول: قوه مجریه یا دستگاه اجرایی حکومت
انواع قوهی مجریه از حیث تعداد مقام عالی آن
قوهی مجریه از لحاظ تعداد و چگونگی ترکیب مقامات اجرایی
فرق دیکتاتوری با سلطنت مطلقه
ویژگی نظام دیکتاتوری از دیدگاه منتسکیو
ویزگی عمدهی این نوع حکومت
2 ـ حکومت دو رکنی
خصوصیات حکومت دو رکنی
قوه مجریه از لحاظ شکل و چگونگی تعیین ریاست کشور
الف ـ حکومت سلطنتی
حکومت سلطنتی دارای انواعی است
این سلطنت نامحدود یا
ویژگی کلی سلطنت محدود (مشروطه)
سلطنت مشروطه خود بر دو قسم است
1 ـ سلطنت ریاستی یا اثنایی
2 ـ سلطنت پارلمانی مشروطه
ب ـ حکومت جمهوری
مشخصات جمهوری
انواع حکومت جمهوری
الف ـ حکومت ریاستی (پرزیدانسیل)
شیوهی انتخاب رئیس جمهور
ب ـ جمهوری پارلمانی
مبحث دوم: قوهی مقننه
وظایف اصلی مجالس
انواع مجالس قانونگذاری از حیث تعدد
الف ـ فلسفهی وجودی مجلس دوم در کشورهای بسیط
ب ـ فلسفه وجودی مجلس دوم در کشورهای فدرال
سازمان فدرال متشکل از دو سازمان است
سازمان داخلی مجلس مقننه
اصول تشکیلاتی
مصونیت پارلمانی پیامد دو اصل است
2 ـ کمیسیونهای پارلمان
علت وجودی کمیسونها
انواع کمیسیونهای پارلمانی
وطایف کمیسیونهای تخصصی
وظایف اولیه و سنتی پارلمانها
شیوههای تنظیم قانون در رژیم پارلمانی
روند تصویب قانون
تنظیم آییننامههای اداری
علل واگذاری صلاحیت تنظیم آیین نامه به قوه ی مجریه
انواع آییننامههای اداری
قلمرو قانون و آیین نامه
قوانین بنیادی و قوانین عادی
تفویض اختیاری قانونگذاری
ویژگی تفویض اختیارات قانونگذاری
همه پرسی (رفراندوم)
ب ـ نظارت پارلمان
سایر وظایف پارلمان
مبحث سوم: قوه قضائیه
راههای گزینش قاضی
استخدام قضات در ایران
2 ـ غیرقابل عزل بودن قاضی
3 ـ منع جمع شغل قضا با مناصب و مشاغل تقنینی و اجرایی
4 ـ تأمین مالی قاضی
فصل ششم: روابط بین قوه مقننه و قوه مجریه و مسأله تفکیک قوا
مبحث اول: بحث دربارهی اصل تفکیک قوا
اساس نظریهی تفکیک قوا
نظرات جان لاک در باب تفکیک قوا
نظرات شارل لویی منتسکیو
مبحث دوم: مفهوم تفکیک مطلق قوا
شرایط تفکیک مطلق قوا
مبحث سوم: تفکیک عمودی و افقی قوا
ویژگی تفکیک عمودی قوا
مبحث چهارم: حکومتهای ناشی از تفکیک مطلق قوا (رژیم ریاستی)
ویژگی حکومتهای ریاستی
مبحث پنجم: تفکیک نسبی یا همکاری قوا (رژیم پارلمانی)
ویژگی رژیم پارلمانی
انواع رژیمهای پارلمانی
الف ـ رژیم پارلمانی متعادل
ب ـ رژیم پارلمانی نامتعادل
مبحث ششم: روابط بین دولت (قوهی مجریه) و پارلمان
2 ـ وجوه مداخلهی پارلمان در امور حکومت
انواع مسئولیت وزراء
مسئولیت دسته جمعی و انفرادی وزراء
مبحث هفتم: انتخابات و نظامهای انتخاباتی
1 ـ حق رأی
کلیات حق رأی
2 ـ نظامهای انتخاباتی
1 ـ شیوه های انتخاباتی اکثریتی، نسبت به وسعت و جمعیت حوزهی انتخاباتی
محاسن و معایب نظام اکثریتی
مسائل طرح در نظام انتخاباتی تناسبی
محاسن نظام تناسبی
معایب نظام تناسبی
3 ـ احزاب و تأثیر آن در انتخابات
احزاب از حیث ساختار و انضباط ممکن است
1 ـ سیستم بی حزبی
2 ـ نظام تک حزبی
ویژگی حزب واحد
3 ـ نظام چند حزبی
مبحث هشتم: طبقه بندی حکومتها
1 ـ نظریات کلاسیک (سنتی)
عقاید علما
2 ـ ارسطو
3 ـ منتسکیو
4 ـ ژان ژاک روسو
طبقه بندی های جدید حکومتها
ویزگی نظامهای حکومتی توتالیتر به شرح زیر است
تقسیم حکومت از حیث اختیار زمامداران
فصل هفتم: قانون اساسی
چگونگی تدوین قانون اساسی و اقسام آن
مبحث اول: تدوین قانون اساسی
علل تدوین قانون اساسی
طرق تصویب و تدوین قانون اساسی
انواع قانون اساسی از حیث شکلی
مبحث دوم: اصول و قواعد قانون اساسی و ارزش حقوقی آنها
مبحث سوم: تجدیدنظر در قانون اساسی و تفسیر آن
انواع تفسیر
مبحث چهارم: ضمانت اجرای قانون اساسی و مسألهی کنترل قوانین توسط دادگاه قانون اساسی
فلسفه کنترل قوانین عادی و انطباق آنها با قانون اساسی
وظایف کلی شورای نگهبان
مبحث پنجم: حدود قدرت دولت و مسألهی آزادی های عمومی
آزادی
معانی متعدد آزادی
تقسیم بندی آزادیها و تکالیف عمومی شهروندان
الف ـ آزادیهای عمومی
ب ـ تکالیف عمومی شهروندان
برابری
سیر افکار تساوی طلبی
انواع و اقسام برابری
بخش دوم: مطالعهی حقوق حاکمیت و نهادهای سیاسی ایران
فصل اول
ماهیت حاکمیت در ایران
مبحث اول: کلیات حاکمیت و قانون اساسی ایران
محتویات قانون اساسی قابل قبول حداقل دارای دو باب است
محدودیت بازنگری در قانون اساسی عبارت است از
موانع تشکیل امت واحدهی اسلامی امروزه عبارتند از
مبحث دوم: اصول حاکم بر نظام جمهوری اسلامی ایران
اصول حاکم بر نظام جمهوری اسلامی ایران عبارتند از
انواع حقوق و آزادیهای مندرج در قانون اساسی به شرح ذیل است
مبحث سوم: حقوق اساسی و آزادیهای عمومی که مجموعاً موجب امحاء استبداد میشود عبارتند از:
الف ـ آزادی عمومی
ب ـ حاکمیت مردم
ج ـ حاکمیت قانون
اسامی موسسات اقتصادی تحت نظر مقام رهبری موضوع قانون فهرست نهادها و موسسات عمومی غیردولتی عبارت است از
انواع سرزمینها از نظر اسلام عبارت است از
انواع حاکمیت
مبحث چهارم: شکل حکومت در ایران
1 ـ اقتدار قوهی مقننه
الف ـ در ایران قوهی مقننه نسبت به قوهی مجریه اقتدار کامل دارد چون
ب ـ اقتدار نسبی قوهی مقننه بر قوهی قضائیه
2 ـ نفوذ یا اقتدار قوهی قضائیه
الف ـ نفوذ قوهی قضائیه بر مقننه
ب ـ اقتدار قوهی قضائیه بر قوهی مجریه
3 ـ اقتدار قوهی مجریه
فصل دوم: نهاد رهبری
مبحث اول: رهبری در اسلام
مبحث دوم: رهبری در قانون اساسی ایران
مبحث سوم: وظایف و اختیارات رهبری
نظرات فقهای مشهور در باب محدودهی اختیارات ولی فقیه
الف ـ ولایت عام
ب ـ ولایت محدود
الف ـ ولایت فقیه و حاکمیت ملی
ب ـ ولایت مطلقه و حاکمیت قانون اساسی
ج ـ ولایت مطلقه فقیه و حقوق ملت
اهم اختیارات مقام رهبری مصرح در قانون اساسی عبارت است از
1 ـ وظایف و اختیارات رهبری در اداره عالیه کشور
2 ـ صدور فرمان همه پرسی (بازنگری در قانون اساسی)
3 ـ نظارت بر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
4 ـ حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه گانه
5 ـ حل معضلات نظام از طریق مجمع تشخیص مصلحت نظام
6 ـ اختیارات رهبری در قوهی مقننه
7 ـ اختیارات رهبری در قوهی مجریه
8 ـ اختیارات رهبری در قوهی قضائیه
ویژگی عفو عمومی
ویژگی عفو خصوصی
فصل سوم: قوه مقننه جمهوری اسلامی ایران
مبحث اول: ماهیت قوهی مقننه در ایران
مبحث دوم: کلیات مجلس شورای اسلامی ایران
1 ـ انتخابات
شرایط توقف انتخابات
2 ـ ساختار مجلس شورای اسلامی
الف ـ تشکیل و افتتاح مجلس
ب ـ رسیدگی به اعتبارنامهی نمایندگان
ج ـ ادارهی مجلس
انواع هیأت رئیسه
وظایف هیأت رئیسه موقت
وظیفه هیأت رئیسه سنی
امور مشترک کمیسیونها
د ـ جلسات مجلس
1 ـ کمیسیونهای خاص
3 ـ کمیسیونهای موقت
هـ ـ نطق و مذاکره
حضور اعضای قوهی مجریه و شورای نگهبان در مجلس
و ـ رأی
4 ـ کیفیت آراء
3 ـ نمایندگان
ویژگیهای نمایندگی
الف ـ سمت نمایندگی
ب ـ انواع مصونیت پارلمانی
1 ـ عدم مسئولیت
ج ـ تعهدات و حقوق نمایندگان
1 ـ تعهدات
2 ـ دستمزد نمایندگان
مبحث سوم: وظایف و اختیارات مجلس شورای اسلامی
الف ـ قانونگذاری
1 ـ قوانین معمولی
2 ـ قوانین خاص و سازمان دهنده (ارگانیک)
3 ـ قوانین تفویضی
مصوبات دولت تحت نظارت مضاعف
4 ـ تفسیر قوانین
ب ـ کیفیت قانونگذاری
1 ـ ابتکار پیشنهاد قانون
استرداد طرح قانونی
الف ـ لوایح و طرحهای عادی
2 ـ بررسی و تصویب قانون
ب ـ بررسی و تصویب فوری لوایح و طرحها
ج ـ نظارت بر مصوبات مجلس
4 ـ امضای مصوبات توسط رئیس جمهور
5 ـ انتشار قانون
ب ـ نظارت (وظیفه دیگر مجلس)
1 ـ نظارت تأسیسی
2 ـ نظارت اطلاعی
3 ـ نظارت استصوابی
الف ـ عهدنامه های بین المللی
ب ـ تغییر خط مرزی
ج ـ نظارت مجلس بر برقراری حالت فوق العاده در کشور
د ـ نظارت مجلس بر صلح دعاوی مالی دولت و یا ارجاع آنها به داوری
ه ـ نظارت بر برخی دیگر از اعمال دولتی
4 ـ نظارت مالی
اصول حاکم بر تنظیم بودجه
5 ـ نظارت سیاسی
مبحث چهارم: شورای نگهبان
کلیات
الف ـ کلیات شورای نگهبان
1 ـ نظارت بر قوانین و مقررات
نظارت شرعی شورای نگهبان بر قوانین و مقررات سابق
2 ـ تفسیر قانون اساسی
3 ـ نظارت بر انتخابات و همه پرسی
الف ـ نظارت بر امور انتخاباتی مجلس خبرگان
ب ـ نظارت بر داوطلبی و انتخابات ریاست جمهوری
ج ـ نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی
نظارت بر همه پرسی و مراجعه به آراء عمومی
فصل چهارم: قوهی مجریه
مبحث اول: کلیات ریاست جمهوری
الف ـ ریاست جمهوری در ایران
ب ـ موقعیت و مقام رئیس جمهور در ایران
ج ـ همکاران رئیس جمهور (به جز وزراء)
د ـ کفالت ریاست جمهوری
ه ـ وظایف رئیس جمهور در اداره ی عالیه کشور
مسئولیت اجرایی قانون اساسی
وظایف مرتبط با امور بین الملل
ریاست و مسئولیت شورای عالی کشور
و ـ وظایف و اختیارات رئیس جمهور در ریاست و اعمال قوهی مجریه
ز ـ وظایف و اختیارات رئیس جمهور در ارتباط با قوای مقننه و قضائیه
الف ـ رئیس جمهور و قوهی مقننه
1 ـ امضای قوانین
2 ـ در امور همه پرسی
3 ـ نصب و عزل وزیران و رای اعتماد به دولت
4 ـ توقف انتخابات
5 ـ در حضور و احضار به مجلس
6 ـ تقاضای تشکیل جلسه غیرعلنی مجلس
رئیس جمهور و قوهی قضائیه
مبحث دوم: بخش دولت
الف ـ هیأت وزیران
ب ـ وظایف و اختیارات هیأت وزیران
نظارت بر آیین نامههای دولت عبارت است از
1 ـ نظارت قانونی
2 ـ نظارت قضایی
مبحث سوم: وزیران
الف ـ کلیات
ب ـ سمت وزارت
ج ـ مسئولیت وزیران
د ـ وظایف و اختیارات وزیران
مبحث چهارم: نیروهای مسلح
الف ـ کلیات نیروهای مسلح
ب ـ نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران
1 ـ ارتش جمهوری اسلامی ایران
2 ـ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
3 ـ نیروی انتظامی
ج ـ اهداف تشکیلاتی این سازمان مسلح
د ـ ضوابط کلی در نیروهای مسلح
1 ـ منع عضویت خارجیان در نیروهای مسلح
2 ـ منع استقرار پایگاه نظامی خارجی
3 ـ منع استفاده شخصی از امکانات نظامی
4 ـ ارتش و سپاه در زمان صلح
5 ـ ترفیع و سلب درجه نظامیان باید وفق قانون باشد
6 ـ منع دخالت نظامیان در سیاست
فصل پنجم: قوه قضائیه
مبحث اول: کلیات قوه قضائیه
1 ـ استقلال قوه قضائیه
2 ـ استقلال رفتار (رأی) قاضی
مبحث دوم: اهداف و وظایف قوهی قضائیه
مبحث سوم: ادارهی قوه قضائیه بعد از اصلاح و بازنگری قانون اساسی در سال 1368 (نظام کنونی قوهی قضائیه)
وزیر دادگستری
قضات
الف ـ استخدام قضات
ب ـ مصونیت قضات
ج ـ مسئولیت مدنی قضات
د ـ وظایف و اختیارات قضات
1 ـ الزام به رسیدگی و صدور حکم برابر قوانین
2 ـ الزام قضات به عدم اجرای آیین نامه ها و مقررات خلاف قانون و شرع دادگاهها
الف ـ محاکمات
ب ـ احکام
تشکیلات قوهی قضائیه
الف ـ دیوانعالی کشور
ب ـ دادگاه های عمومی
ج ـ مراجع و محاکم قضایی اختصاصی (استثنای بر محاکم عمومی)
ـ صلاحیت دیوان عدالت اداری
ـ صلاحیت دادگاه ویژه روحانیت
جرایم سیاسی و مطبوعاتی
مبحث چهارم: سازمانهای پشتیبان قوهی قضائیه
ـ وظایف بازرسی کل کشور
فصل ششم: نهادهای سیاسی خاص (متفرقه)
مبحث اول: شوراها
ـ شورای عالی استانها
مبحث دوم: صدا و سیما
1 ـ صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
2 ـ اصول کلی حاکم بر صدا و سیما و فعالیتهای آن
مبحث سوم: شورای عالی امنیت ملی
1 ـ اعضای شورای امنیت ملی
2 ـ وظایف و اختیارات شورا
مبحث چهارم: مجمع تشخیص مصلحت نظام
ـ وظایف و اختیارات مجمع
1 ـ حل اختلاف بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان (فلسفه اولیه تأسیس مجمع بوده است)
2 ـ حل معضلات نظام
3 ـ وظایف و اختیارات
منابع و مأخذ