حقوق مسئولیت مدنی و الزامات خارج از قرارداد

قواعد حقوقی ناظر بر تعهدات در قسمت دوم کتاب دوم قانون مدنی تحت عنوان عقود و معاملات و الزامات آمده است. باب اول ، به تشریح عقود و معاملات و تعهدات ناشی از آن اختصاص یافته است و باب دوم تحت عنوان الزاماتی که بدون قرارداد حاصل میشود به بیان قواعد حاکم بر تعهدات و الزاماتی که خارج از قرارداد ایجاد میشود پرداخته است.  در طول بیش از یک قرن اخیر اهمیت و دامنه و پیچیدگی مباحث ضمان قهری و به خصوص مسئولیت مدنی به علت تغییر نوع زندگی بشر و افزایش روز افزون حوادث توسعه بسیاری یافته است. نشانه این تحول توجه به مباحث این بخش از حقوق و قرار گرفتن به عنوان دانشی همسنگ حقوق قراردادها میان حقوقدانان و آموزشها و تحقیق های دانشگاهی بوده است. هم اکنون نیز با وجود اختصاص یافتن مواد اندکی از قانون مدنی به این بحث ظرایف و مباحث مطرح در این باب به گستردگی مباحث حقوق قراردادهاست. علاوه بر موارد گفته شده حقوقدانان توجه خاصی به مقوله حقوقی دیگری تحت عنوان دارا شدن بدون جهت یا دارا شدن غیر عادلانه داشته اند و در ذیل مباحث الزامات خارج قرارداد به عنوان قاعده ای کلی به آن پرداخته اند. در همین راستا کتاب حقوق مسئولیت مدنی و الزامات خارج از قرارداد به قلم دکتر ایرج بابایی با هدف آموزش قواعد حقوقی ناظر بر الزامات خارج از قرارداد در سطح دانشجویان کارشناسی تدوین شده و توسط نشر میزان منتشر شده است؛ به تفکیک به هر یک از مباحث فوق می پردازد. در تمامی این مباحث سعی شده با پرهیز از پیچیدگیهای نظری مطالب و بدون ورود تفصیلی به مباحث نظری موضوعات احکام و قواعد حقوقی هر موضوع به روشنی بیان شود به نحوی که خوانندگان بتوانند با شناخت مطالب و مبانی احکام مربوطه در مقام قاضی یا وکیل یا مشاور حقوقی حکم موضوعات را استخراج کنند.

ترتیب ارائه مطالب این کتاب منطبق با نحوه احکام بیان شده در قانون مدنی نیست و با تبعیت از روال منطقی نزد بخشی از دکترین حقوقی ایران در کتابهای رایج الزامات خارج از قرارداد شکل گرفته است. بخش اول کتاب به حقوق مسئولیت مدنی که مبتلی به ترین قسمت الزامات خارج از قرارداد است اختصاص دارد در یک قرن اخیر قواعد حقوقی مسئولیت مدنی شاهد گسترش و حساسیت روز افزونی بوده و در کنار حقوق تعهدات قراردادی بخش اصلی حقوق تعهدات را تشکیل داده است. مباحث این بخش موضوعات و زمینه های فعالیت گسترده ای را در بر می گیرد بنابراین بخش عمده کتاب حاضر شامل این موضوعات است. بخش دوم کتاب به مبحث غصب اختصاص دارد. در بخشهای بعدی به دیگر مباحث الزامات خارج از قرارداد و به طور مشخص ایفای ناروا اداره فضولی مال غیر و استیفا پرداخته شده است. هر چند این مباحث شامل نکات و احکام ظریفی است که جامعه به آن مبتلا و دچار است متاسفانه کمتر مورد توجه جامعه حقوقی ایران و دانشگاه ها قرار گرفته و حق مطلب در این باره کمتر ادا شده است. به همین دلیل دعاوی ناظر به این موضوعات با مشکلات جدی عدم آشنایی حقوقدانان با ابعاد و احکام موضوع مواجه اند. در این کتاب سعی شده به این بخش از حقوق و احکام ناظر بر آن توجه خاصی شود و احکام آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. در انتهای این مباحث موضوع تاسیس حقوقی دارا شدن غیر عادلانه یا بدون جهت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.