فقه استدلالی ترجمه تحریر الروضه فی شرح اللمعه (جلد اول)

شرح لمعه میراث ماندگار دو شهید اول و ثانی، کتاب جامعی است که فتاوای مشهور فقهای امامیه را گرد آورده است. مزایای بی شمار این کتاب به ویژه جامعیت آن باعث شد تا در تدوین قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی یکی از اصلی ترین منابع شمرده شود. شرح لمعه به لحاظ شیوه نگارش نیز از سایر کتب آموزشی فقهی متمایز میگردد؛ چنان که در عین موجز بودن بسیاری از امتیازات یک کتاب مفصل را دارد. اما از آنجا که آموزش زبان عربی در مراکز آموزش عالی، چنان کارآمد نیست که دانشجویان را در مراجعه به متون عربی توانمند سازد، به متون فارسی نیاز میافت و از سویی کمبود متون فارسی در زمینه فقه امامیه به ویژه با توجه به ساعات اختصاص یافته به فقه در دوره های کارشناسی رشته های حقوق و الهیات و معارف اسلامی و درخواستهای مکرر دانشجویان برای ترجمه فارسی کتاب تحریر الروضه، مؤسسه فرهنگی طه را که یکی از وظایف خود را فراهم آوردن متون آموزشی حوزه و دانشگاه در عرصه علوم اسلامی می داند ؛ بر آن داشت تا از آن ترجمه ای دقیق فراهم آورد و در اختیار دانشجویان قرار دهد.

کتاب حاضر تحت عنوان دوره کامل فقه استدلالی ترجمه تحریر الروضه فی شرح اللمعه (جلد اول و دوم) توسط  سید مهدی دادمرزی ترجمه گشته و توسط سید محمد صفوی مورد بازنگری و ویرایشقرار گرفته است.

با وجود اینکه ترجمه های متعددی برای شرح لمعه وجود دارد، این کتاب به جهت ویژگی هایی که دارد از بقیه کتب مشابه متمایز گشته است؛ اهم این موارد عبارت اند از:

۱. شرح لمعه، شرح مزجی است؛ به این معنا که عبارات شهید اول جدای از عبارات شهید ثانی، معنای کاملی را افاده میکند و در عین حال با عبارات شهید ثانی نیز عبارت کاملی را تشکیل می دهد. انتخاب دو قلم چه در متن عربی و چه در متن فارسی برای نشان دادن این تمایز است. قلم پررنگ تر عبارت لمعه از شهید اول و قلم کم رنگ تر مطالب شرح لمعه به قلم شهید ثانی را مشخص میکند ویژگی مهم ترجمه حاضر این است که به نوعی اولین ترجمه مزجی شرح لمعه محسوب میشود که از طهارت تا دیات را در بر میگیرد. اصرار در تفکیک متن از شرح گذشته از این که مطابقت هر چه بیشتر ترجمه را با اصل کتاب فراهم می آورد، ویژگیهای استدلالی شهید اول را از شهید ثانی و سبک نگارش آن دو را از هم باز می شناساند و درک جداگانه عبارت شهید اول و در واقع متن لمعه را ممکن می سازد.

2-  هدف از ترجمه حاضر ، تقویت منابع فارسی فقهی برای مجامع دانشگاهی است و از آن جا که در فرصتهای کوتاه اختصاص داده شده به دروس و متون فقهی امکان مطالعه یک دوره کامل فقه امامیه در هیچ یک از مقاطع دانشگاهی وجود ندارد سعی شده تا در انتخاب شیوه ترجمه سبکی پی گرفته شود که اثر حاضر هم به عنوان یک اثر مستقل از متن اصلی قابل استفاده باشد و هم راهنمای کسانی باشد که مایلند در کنار برنامه آموزشی در دانشگاه خودشان مباحث را از روی متن اصلی کتاب دنبال کرده به طور نسبی تسلط خود را بر متون عربی فقه افزایش دهند؛ از این رو گذشته از به کارگیری شیوه ترجمه مزجی دقیقاً از پاراگراف بندی متن اصلی پیروی شده است.

3- از آن جا که هدف مترجم، ارائه خود آموز برای شرح لمعه نبوده است، از این رو از آوردن توضیح و شرح، جز در مواردی که علی رغم دقت قابل قبول باز هم عبارت مبهم می نمود خودداری کرده است و در این موارد نیز مطالب توضیحی را داخل قلاب [ ] قرار داده است.

4-فارسی نویسی غیر متعارف و افراطی در مواردی که لفظ یا اصطلاح معروف و جا افتاده عربی وجود دارد باعث میشود کتابهای تخصصی فارسی در دراز مدت برای نسل جوان قابل استفاده نباشد؛ از این رو در موارد بسیاری الفاظ متداول عربی بویژه کلماتی را که در متون قانونی و حقوقی ما پذیرفته شده است بر معادلهای فارسی این الفاظ ترجیح داده شده و در مواردی نیز که ترجیحی در بین نبوده است از هر دو بهره برده شده است.

5-تمامی مواد قانونی را که تهیه کنندگان محترم تحریر الروضه گردآوری کرده بودند در ترجمه حاضر نیز آورده شده و در مواردی نیز آن را تکمیل کرده است؛ آوردن مواد قانونی در ذیل ترجمه لمعه پیش از تحریر نیز سابقه دارد؛ ولی اولاً به مراتب کمتر از مواد قانونی به کار رفته در تحریر بوده، ثانیاً تا پیش از تدوین تحریر، نسبت به درج مواد جزایی در ذیل مباحث فقهی تلاش چندانی صورت نگرفته بود. از مهمترین فواید آوردن مواد قانونی در پاورقی ها این است که چون کتب فقهی از نظمی نسبتاً واحد در ترتیب مباحث پیروی می کنند از این رو علاقمندان میتوانند با شناسایی جایگاه ماده قانونی مورد نظر خود در شرح لمعه به راحتی همان بحث را در دهها کتاب فقهی دیگر ردیابی کرده از منابع مادر در زمینه آن ماده بهره های فراوان ببرند.

6- با وجود تلاش برای روان ساختن عبارات این انتظار که مجرد روان بودن عبارت برای درک فقه استدلالی کافی باشد گمانی دور از واقع است؛ درک فقه و زوایای پیدا و پنهان استدلالات فقها نیازمند کسب آمادگیهای خاص و مطالعات گسترده و مستمر در زمینه هایی چون اصول فقه است؛ از این رو راه برای شرح و بسط مطالب این ترجمه توسط استادان گرانقدر همچنان گشوده است و نهایت توفیق اثر حاضر در این زمینه آن است که زحمت املای ترجمه متون و گرفته شدن وقت کلاس را به خاطر آن از دوش استادان محترم و دانشجویان عزیز بر می دارد.