حقوق مدنی وصیت، ارث، شفعه (شومیز)

کتاب حاضر تحت عنوان حقوق مدنی (وصیت، ارث، شفعه) به قلم دکتر سید حسین صفایی و دکتر محمد هادی جواهر کلام نگاشته شده و توسط نشر سهامی انتشار منتشر گشته است. این کتاب مشتمل بر سه مبحث از مباحث مهم حقوق مدنی یعنی وصیت ارث و شفعه است که در برنامه درسی کارشناسی حقوق به عنوان حقوق مدنی ۸ پیش بینی شده است. شایان ذکر است که وصیت و ارث که جزء احوال شخصیه به شمار می آید، در همه کشورها زاییده تاریخ و متأثر از فرهنگ و اعتقادات و عرفهای جامعه است و از این رو، تفاوت بسیاری در این زمینه در حقوق کشورهای مختلف دیده میشود و همه قواعد ارث را نمیتوان با عقل و منطق توجیه کرد هر چند که نگارندگان سعی کرده اند تا حد امکان برای قواعد آنها در حقوق ایران توجیه منطقی به دست دهند و گاه راه حل های اصلاحی پیشنهاد کرده اند. کتابی که اینک به حقوقدانان ارجمند و دانشجویان گرامی تقدیم می شود، دارای ویژگیهای زیر است:

۱- سعی شده است مطالب به زبان ساده و قابل درک برای دانشجویان نوشته شود و در عين حال، مطالب استدلالی و مستند به قوانین و منابع و مدارک علمی و فقهی است. همچنین به آرای قضایی و نظریه های مشورتی و نظریه های شورای نگهبان به اقتضای مورد اشاره و استناد شده است.

۲-در کتاب به اقوال و فتاوای مختلف و نظر علمای حقوق با ذکر دلیل اشاره شده و در مواردی که در تفسیر قانون ایران بین علمای حقوق اختلاف نظر وجود داشته، نگارندگان، نظرهای مختلف را مطرح و نظر اقوا و برگزیده خود را هم با استدلال ذکر کرده اند.

3-از آنجا که ذکر همه مطالب و فتاوای فقها و اقوال علمای حقوق در متن کتاب موجب سنگینی و دشواری کار دانشجویان بوده فلذا بسیاری از آنها در پاورقی آورده شده که محققان میتوانند برای تحقیق بیشتر به پاورقی ها رجوع و در صورت لزوم به منابع اصلی یاد شده مراجعه نمایند. برخی از مطالب متن که اهمیت کمتری داشته ولی برای مطالعه دانشجویان سودمند بوده با حروف کوچک تر مشخص شده تا استادان ارجمند و دانشجویان عزیز در آموزش این درس آن را مد نظر قرار دهند.

۴-صفحات کمتری را به شفعه اختصاص داده شده؛ زیرا بررسی آرای قضایی نشان می دهد که شفعه نسبت به ارث و وصیت از اهمیت عملی کمتری برخوردار است و برخی از قواعد آن هم که در قانون مدنی آمده است قابل ایراد مینماید. تدریس شفعه همراه با وصیت و ارث نیز قابل ایراد است زیرا سنخیت و وجه اشتراک چندانی بین آنها نیست. لیکن چون در برنامه تحصیلی تدریس آنها در یک درس حقوق مدنی (۸) پیش بینی شده نگارندگان نیز در این کتاب به هر سه موضوع پرداخته اند تا دانشجویان نیازی به تهیه کتب متعدد برای این درس نداشته باشند.

5-این کتاب اساساً برای دانشجویان سال آخر کارشناسی نوشته شده، ولی با توضیحات مفصل و استدلالی که گاهی در متن کتاب و گاه در پاورقی آمده و ارائه راهکار در مواردی که قانون ساکت بوده میتواند برای کلیه حقوقدانان و علاقمندان به این مباحث سودمند باشد.

۶- گفتنی است که در این کتاب فقط قواعد وصیت و ارث حاکم بر ایرانیان شیعه که مبتنی بر فقه امامیه میباشد بررسی شده است و احکام وصیت و ارث اقلیتهای مذهبی و دینی که در احوال شخصیه تابع مقررات مذهبی و دینی خود هستند مورد بحث تفصیلی واقع نشده و فقط در پاره ای موارد به آنها اشاره شده است.

7-جهت رعایت اختصار در بیان مطالب و پرهیز از حجیم شدن کتاب ، منابع مورد استناد در پاورقی ها به شکل مختصر و غالباً به صورت عنوان کتاب شماره جلد و شماره صفحه آمده و مشخصات کامل منابع مورد استناد در قسمت فهرست منابع و مآخذ ذکر شده است.