حقوق جزای عمومی (1)

بخشی از پیشگفتار مولف در ویراست نخست: در ویراست نخست کتاب، ضمن پای‌بندی به آخرین سرفصل مصوب، محتوای کتاب تا اندازه زیادی تغییر پیدا کرده است. تلاش شده با بهره گیری از منابع بیشتر، به ویژه منابع انگلیسی، کیفیت مطالب ارتقا یابد. مطالب ساده‌تر و روان‌تر گردد. برای کوتاه کردن سخن در این مورد، گزاف نیست، اگر بگویم کتاب تازه‌ای در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد. بدیهی است تازه‌ترین تغییراتی که در قوانین کیفری، به ویژه «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399» اِعمال و در جای خود مورد بررسی قرار گرفته است. جدیدترین آرای وحدت رویه صادره از دیوان عالی کشور به تناسب در قسمت‌های مربوطه مورد بررسی قرار گرفته است.
.
بخشی از مقدمه کتاب: موضوع‌های حقوق کیفری عبارت است از: جرم، مجرم (مسئولیت کیفری) و پاسخ به آنها. بر اساس سرفصل دروس دورۀ کارشناسی حقوق، موضوع درس حقوق جزای عمومی (1) «جرم» است. در این بخش در مقام بررسی چیستی جرم از دید حقوقی هستیم و می‌خواهیم بدانیم، از این دید: منظور از جرم چیست؟ چه ارکان، اجزاء و شرایطی برای تحقق آن لازم است؟ و چه اقسامی دارد؟
از دید حقوقی، جرم «رفتاری است برخاسته از ارادۀ انسان با سه ویژگی: سرزنش پذیری، ممنوعیت و قابلیت مجازات». هر یک از این ویژگی‌ها، بازتاب رکنی از ارکان جرم است؛ «رفتار»، هستۀ مرکزی رکن مادی است، ارادی بودن رفتار نشانگر رکن معنوی است و ممنوعیت و قابلیت مجازات اشاره به رکن قانونی دارد. سرزنش پذیری بر ناروایی و نادرستی جرم دلالت دارد که ممنوعیت و قابلیت مجازات آن را توجیه پذیر می‌سازد.
بر این پایه، هر جرمی دارای سه رکن است: قانونی، مادی و معنوی؛ از اینها به عنوان «ارکان عمومی جرم» یاد می‌شود. به منظور شناسایی ارکان یاد شده، باید به پرسش‌های دیگری نیز پاسخ داد: 1. «رکن قانونی» چیست؟ و در چه مواردی می‌توان آن را نادیده گرفت؟ 2. «رکن مادی» چیست و اجزا و شرایط پیدایش آن کدام‌ است؟ 3. «رکن معنوی» چیست؟ و اجزا و شرایط پیدایش آن کدام ‌است؟ بدین ترتیب برای پی بردن به مفهوم و ارکان جرم نخست باید از «جرم و اصل قانونی بودن آن» گفتگو شود و پس از آن، باید ارکان سه گانۀ قانونی، مادی و معنوی بررسی گردد و شناسایی اقسام و گونه‌های جرم، موضوع پایانی این دورۀ آموزشی خواهد بود. از این رو، به ترتیب از این موضوع‌ها گفتگو خواهد شد: جرم و اصل قانونی بودن آن (فصل نخست)، رکن قانونی (فصل دو)، رکن مادی (فصل سه)، رکن معنوی/روانی (فصل چهار) و طبقه بندی جرایم (فصل پنج).