تحلیل جامع کتاب چگونه دادخواست بنویسیم؟ چگونه شکواییه تنظیم کنیم! اثر مهدی عرب میستانی انتشارات دوراندیشان

در قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ و سایر قوانین، تعریف خاصی از دادخواست ارائه نشده است و همین امر سبب گردید تا علمای حقوق تعاریف مختلفی از این موضوع داشته باشند

دادخواست در لغت به معنی کمک خواستن است و معنی اصطلاحی دادخواست هم ریشه در معنی لغوی آن دارد. دکتر قدرت اله واحدی در تعریف دادخواست بیشتر به جنبه ی شکلی آن توجه دارد و چنین میگوید: دادخواست برگ قضایی است که از طرف وزارت دادگستری تهیه و در اختیار عموم قرار میگیرد

دکتر عباس کریمی در تعریف خود از دادخواست دو تعریف ارائه کرده است؛ در تعریف اول که به مفهوم تظلم خواهی و نوعی مطالبه حق است میگوید: دادخواست مطالبه حق از مراجع قضایی است که میتواند کتبی یا شفاهی باشد

و در تعریف دوم به فرم چاپی مخصوص که از طرف وزارت دادگستری تهیه میشود اشاره میکند: دادخواست نخستین برگی است که به منظور طرح یک دعوی به مراجع رسیدگی کننده تسلیم میشود

دادخواست با هر دو تعریف ارائه شده در قانون آیین دادرسی مدنی به کار رفته است و به نظر میرسد برای شناخت مفهوم دادخواست باید عناصر آن را شناخت و در قالب شرایط دادخواست مورد بررسی قرار داد. دادخواست همواره باید به تعداد خواندگان به علاوه یک نسخه تنظیم شود. یک نسخه از آن پس از ثبت در دفتر دادگاه و در پرونده به عنوان سابقه و نسخه دوم به بعد به خوانده یا خواندگان ابلاغ می گردد

دادخواست به عنوان یکی از اسناد حیاتی و اساسی در رسیدگی به دعاوی حقوقی، نقش بسیار مهمی دارد. این سند، نقشی بسیار حیاتی در ایجاد و پیگیری یک پرونده حقوقی بازی می‌کند

وکیل و مشاور حقوقی نقش بسیار مهمی در دستیابی به عدالت و حل اختلافات در مسائل قانونی دارند. تنظیم دادخواست، به عنوان یکی از مراحل بنیادین در پرونده‌های حقوقی، نیازمند داشتن راهنمایی وکیل حرفه‌ای است که می‌تواند شما را در این مسیر به شکل موثری همراهی کند

وکیل دادگستری به عنوان یک کارشناس با تجربه در زمینه قوانین و مقررات حقوقی، توانایی ارائه راهنمایی‌های لازم جهت تهیه و تنظیم دادخواست را دارد. تسلط وکیل کیفری بر اصول نگارش حقوقی و شناخت دقیق انواع دادخواست‌ها، می‌تواند مسیری را برای شما فراهم آورد که باعث افزایش شانس موفقیت شما در پرونده‌تان خواهد شد

دادخواست یک درخواست رسمی است که توسط طرف یا طرف‌های مخاطب، به دادگاه ارسال می‌شود تا موضوع مورد اختلاف مورد بررسی قرار گیرد. در حقوق مدنی، این دادخواست نقطه شروعی برای رسیدگی به یک اختلاف حقوقی یا دعوا است

با توجه به ماده۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی، شروع رسیدگی در دادگاه به تقدیم دادخواست وارد می‌شود. بنابراین، برای ایجاد فرآیند قانونی، دادخواست باید به دفتر دادگاه صالح ارسال شود

دادخواست باید به زبان فارسی و در فرم چاپی مخصوص نوشته شود و مواردی که باید به لحاظ شکلی در آن رعایت شود، در قانون مشخص شده‌اند. اهمیت رعایت این موارد به دلیل حفظ حقوق طرفین در دادگاه بسیار مهم است و عدم رعایت این موارد می‌تواند منجر به رد دادخواست شود

از آنجا که روند الکترونیکی و آنلاین در حال گسترش است، امروزه معمول است که متقاضیان به دفاتر خدمات قضائی مراجعه کرده و دادخواست خود را به صورت الکترونیکی (سامانه ثنا) ثبت کنند. سپس دادخواست به معاونت ارجاع شده و بعد به ترتیب به شعب دادگاه ارسال می‌شود تا روند رسیدگی به دعوا آغاز شود

انواع دادخواست‌ها با توجه به مراحل و نیازهای مختلف دعوا و مراجعه به دادگاه تهیه و ارسال می‌شوند.با توجه به مرجع رسیدگی، دادخواست‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:

1. دادخواست بدوی

برای رسیدگی ابتدایی به دعوا ارسال می‌شود. در این مرحله، دادگاه به مسائل ابتدایی مانند تعیین وقت جلسه‌ها، اعلام شروع رسیدگی و موارد مشابه پرداخته و تصمیم‌گیری اولیه را انجام می‌دهد

2. دادخواست دیوان عدالت اداری

برای بررسی و رسیدگی به شکایات علیه مقامات دولتی و ماموران معین ارسال می‌شود

3. دادخواست واخواهی

اگر حکمی در غیاب اشخاص صادر شده باشد و متهم با آن مخالفت داشته باشد، می ‌تواند با ارائه دادخواست واخواهی نسبت به حکم اعتراض کند و درخواست تجدید نظر یا تغییر حکم را داشته باشد

4. دادخواست طاری

جهت بررسی مواردی که با ماجرای دعوای اصلی ارتباط دارد و نیازمند بررسی جداگانه است، ارسال می‌شود

5. دادخواست اضافی

در صورت نیاز به مطرح کردن دعوای اضافی که با دعوای اصلی مرتبط است، تهیه و ارسال می‌گردد

6. دادخواست متقابل

در این نوع دادخواست، خوانده دعوا در مقابل دعوای اصلی که توسط خواهان مطرح شده است، دادخواست متقابل خود را ارائه می‌ دهد تا نقد ها و دفاع ‌های خود را بیان کند

7. دادخواست جلب ثالث

جهت دعوت شخص ثالث به دعوا و بررسی پرونده، ارسال می‌گردد

8. دادخواست ورود ثالث

با ارسال این دادخواست، شخص ثالث جهت مشارکت در دعوا به دادگاه دعوت می‌شود

نکات مهم و قابل توجه در هنگام تنظیم دادخواست به دلایل زیر اهمیت دارند زیرا دادخواست مهمترین ابزار برای اعلام ادعاها و حمایت از حقوق و حقایق مطرح شده در پرونده است. رعایت نکات مهم در تنظیم دادخواست، اثربخشی بیشتری در دفاع از حقوق مشتری و بالندگی در پرونده به همراه دارد. توضیحات دقیق و موشکافانه در دادخواست، امکان درک و دریافت بهتر و دقیق‌تر موضوعات مطرح شده را برای دادگاه و طرف مقابل فراهم می‌کند

این موضوع به دقت در تهیه مدارک، شواهد و استدلال‌های قانونی بستگی دارد.توجه به نکات فنی و قانونی در دادخواست، از وقوع اشکالات و ابهامات در اجرای پرونده جلوگیری می‌کند. این ابهامات ممکن است باعث تأخیر و افت و کاستی در رفع اختلافات و اجرای قوانین شود

رعایت استانداردها و قوانین مربوطه در تنظیم دادخواست نیز نشان از احترام به مراجع قضایی و قانونی است. این امر می‌تواند تأثیر مثبتی بر نگرش دادگاه به پرونده داشته باشد همچنین رعایت نکات مهم در تنظیم دادخواست می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و زمان مورد نیاز برای حل اختلافات و رسیدگی به پرونده‌ها کمک کند

به طور کلی، این نکات مهم و قابل توجه در تهیه دادخواست نقش بسزایی در ایجاد یک پرونده موفق و پایدار بازی می‌کنند و به تسریع و بهبود فرآیند قضایی کمک می‌کنند. موارد اصلی که باید در یک دادخواست نوشته شود موارد زیر می باشد:

• تنظیم بر روی برگ چاپی مخصوص: در گذشته اگر دادخواست شما را بر روی برگی غیر از برگه چاپی مخصوص تهیه می کردید، دفتر دادگاه قبول نمیکرد؛ زیرا این کار به عنوان تخلف محسوب میشد. اما با توجه به پیشرفت فناوری و روند الکترونیکی شدن ثبت اسناد قضایی، الزامات قانونی آن تغییر کرده و این مورد موضوعیت ندارد

• تنظیم به زبان فارسی: شما باید دادخواست خود را به زبان فارسی تنظیم کنید؛ در غیر این صورت، عمل شما قانونی نخواهد بود

• امضاء: شما باید تمامی اوراق قضایی خود را امضا کنید. در صورتی که قادر به امضا نیستید، می‌توانید به جای آن اثر انگشت خود را بگذارید. دادخواستی که به هر دلیلی امضا نداشته باشد، توسط دفتر دادگاه دریافت نخواهد شد زیرا این موضوع به عنوان یک تخلف تلقی می‌شود

• تاریخ: شما باید تاریخ تقدیم دادخواست خود را به دفتر دادگاه روی آن قید نمایید. نوشتن تاریخ بسیار مهم است، زیرا تاریخ رسید دادخواست به دفتر، تاریخ اقامه دعوا محسوب می‌شود. البته، در حال حاضر، سیستم الکترونیکی خود این تاریخ را درج می‌نماید

• نام و اقامتگاه خواهان: به عنوان خواهان، شما باید نام، نام خانوادگی، سن، اقامتگاه و حتی‌‌‌‌‌‌‌ الامکان شغل خود را در دادخواست ذکر کنید. در واقع، شما باید خود را به صورت کامل معرفی کنید. اگر شما نام و اقامتگاه خود را ذکر نکنید، دفتر دادگاه ممکن است قرار رد دادخواست را صادر کند. اقامتگاه، محلی است که شخص در آن سکونت دارد و مرکز مهم امور او نیز در آنجا است. اگر محل سکونت شخص، با مرکز مهم امور او متفاوت باشد، برای مثال محل سکونت و محل کار شخص در دو شهر مختلف باشد، مرکز مهم امور او، یعنی محل کار او، اقامتگاه آن شخص محسوب می‌شود. همچنین هیچ شخصی نمی‌تواند بیش از یک اقامتگاه داشته باشد

• نام و مشخصات خوانده: شما باید در دادخواست خود نام، نام خانوادگی، اقامتگاه و شغل خوانده (شخصی که شما بر علیه او و به نفع خود دعوایی را طرح می‌کنید) را ذکر کنید. اگر این موارد را ذکر نکنید، دفتر دادگاه ممکن است دادخواست شما را قفل کند. به این صورت، مدیر دفتر برای شما یک اخطار برای رفع نقص ارسال خواهد کرد و شما باید ظرف ده روز با مراجعه حضوری یا ارسال لایحه به طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی این نقص را برطرف کنید. اگر در مدت مقرر نقص را بر طرف نکنید، دادخواست شما توسط دفتر دادگاه رد خواهد شد. در صورتی که از محل سکونت خوانده اطلاعی ندارید، باید این موضوع را به دفتر دادگاه اعلام کنید. در این صورت، با هزینه شما، یک آگهی در روزنامه منتشر خواهد شد

• تعیین خواسته: به طور حتم، هنگام تهیه دادخواست، شما باید در بخش مربوط به خواسته‌های خود، مطالب خود را به صورت دقیق و روشن مشخص کنید. به عنوان مثال، ممکن است خواسته‌های شما شامل الزام خواسته به ارائه سند رسمی، یا محکومیت خواسته به پرداخت جریمه مالی باشد. عدم تعیین خواسته‌ها می‌تواند باعث توقیف دادخواست توسط دفتر دادگاه شود. در این صورت، مدیر دفتر برای شما یک اخطار جهت رفع نقص صادر خواهد کرد و شما باید ظرف مهلت ده روز با مراجعه به دادگاه یا ارسال لایحه الکترونیکی این نقص را برطرف کنید. در غیر این صورت، دفتر دادخواست شما را رد خواهد کرد

• تعیین بهای خواسته در دعاوی مالی: وقتی شما دادخواست خود را تهیه می‌کنید، لازم است مبلغ مالی مورد درخواست خود را نیز ذکر کنید. به عبارت دیگر، شما باید ارزش پولی خواسته‌تان را مشخص کنید. البته در مواردی که موضوع درخواستی مالی نباشد، مانند دعوای طلاق یا تمکین و موارد مشابه، یا در مواردی که امکان تعیین مبلغ خواسته وجود نداشته باشد، لازم نیست به مبلغ اشاره کنید. عدم اشاره به مبلغ مالی در مواردی که امکان تعیین آن وجود دارد، می‌تواند باعث توقیف دادخواست شما شود. در این صورت، مدیر دفتر دادگاه یک اخطار برای رفع نقص به شما صادر خواهد کرد و شما باید ظرف مهلت ده روز با مراجعه به دادگاه این نقص را برطرف کنید؛ در غیر این صورت، دفتر دادگاه دادخواست شما را رد خواهد کرد

• تعهدات یا دلایل خواهان: شما باید در قسمت شرح دلایل یا تعهدات، دلایل یا اصولی که به نظر خود احقاق حقی می‌دهند، را ذکر کنید. به عنوان مثال، شما باید بیان کنید که بر اساس یک توافق قراردادی مانند قرارداد اجاره، رهن، خرید و فروش، یا وکالت و موارد مشابه، یا بر اساس اتفاقی مانند خسارت یا غصب و موارد مشابه، خود را مستحق یک حق یا ادعا می‌دانید و به همین دلیل دعوا را طرح کرده‌اید

• درخواست از دادگاه: علاوه بر خواسته و بهای آن که در دادخواست مشخص می‌کنید، ممکن است درخواست‌های دیگری نیز از دادگاه داشته باشید. این شامل مواردی مانند هزینه‌های دادرسی، حق الوکاله وکیل، سایر خسارات مرتبط با دادرسی، جبران خسارات ناشی از تأخیر در انجام تعهدات و موارد مشابه است. شما باید این موارد را نیز ذکر کنید و توضیح دهید که از دادگاه درخواست دارید که این موارد را در نظر بگیرد و اقدام لازم را انجام دهد

• ادله و مدارک اثبات دعوا: وقتی شما دادخواست خود را تهیه می‌کنید، باید تمامی ادله و مدارکی که برای اثبات ادعای خود دارید را ذکر کنید. این می‌تواند شامل اسناد رسمی، شواهد، گواهی‌ها، اظهارنامه‌ها، اسناد شخصی، شهادت‌نامه‌ها و مدارک دیگری باشد که قادر به اثبات ادعای شما هستند. همچنین، اگر شاهدی موجود است که می‌تواند در مورد دعوای شما شهادت دهد، نیز باید اطلاعات مربوط به آن شاهد را در دادخواست خود بنویسید. این اطلاعات شامل نام، آدرس و شرح شاهد و شواهدی که او ممکن است ارائه کند می‌شود

• پیوست‌ها: در صورتی که دادخواست شما پیوستی دارد، باید یک کپی مطابق با اصل آن را نیز به دفتر دادگاه ارائه دهید. به‌عنوان مثال، اگر به سندی اشاره کرده‌اید که برای اثبات ادعای خود استفاده می‌کنید، باید یک کپی از آن سند همراه با دادخواستتان تحویل دهید. همچنین، اگر به‌عنوان ولی یا طرح دعوا نموده‌اید، باید یک کپی از سندی که اثبات کننده سمت ولایت یا قیومیت شما است، به دفتر دادگاه ارائه دهید. نکته مهمی که درباره پیوست‌ها وجود دارد، این است که اگر موضوع دعوای شما مربوط به آپارتمان، ملک یا زمین است، باید فرم مخصوص ارزش منطقه‌ای ملک را پر کنید و آن را به پیوست دادخواست خود اضافه کنید. ارزش منطقه‌ای ملک معمولاً ارزشی کمتر از ارزش بازاری ملک دارد و برای محاسبه هزینه‌های دادرسی استفاده می‌شود.

• تعداد نسخه های دادخواست و پیوست ها: شما باید به تعداد خواندگان، به علاوه یک نسخه، از دادخواست و پیوست‌های آن تهیه و به دفتر دادگاه تقدیم نمایید

• پرداخت هزینه دادرسی: در صورت عدم پرداخت هزینه‌های دادرسی مرتبط با دعوای شما، دادخواست شما توسط دفتر دادگاه توقیف خواهد شد

با توجه به مواردی که ذکر شد، تنظیم شکوائیه و نگارش دادخواست از اصول اولیه و جزو مهم ترین مراحل ثبت شکایت می باشد و در صورت اشتباه در این مرحله ، ممکن است منجر به شکست در یک پرونده گردد در همین راستا عده ی زیادی نزد وکیل مراجعه میکنند

وکیل و مشاور حقوقی نقش بسیار مهمی جهت دستیابی به عدالت و حل اختلافات در مسائل قانونی دارد. تنظیم دادخواست یکی از مراحل بنیادین در پرونده ‌های حقوقی است و داشتن راهنمایی حرفه ‌ای می ‌تواند شما را به شکل موثری در این مسیر همراهی کند

وکیل دادگستری به عنوان یک کارشناس با تجربه در زمینه قوانین و مقررات حقوقی، می ‌تواند راهنمایی‌ های لازم را جهت تهیه و تنظیم دادخواست شما ارائه دهد. تسلط وکیل کیفری بر اصول نگارش حقوقی و شناخت دقیق انواع دادخواست ‌ها، می‌ تواند مسیری را برای شما به ارمغان آورد که باعث افزایش شانس موفقیت شما در پرونده تان خواهد شد

یکی از اصلی ترین دغدغه کارآموزان وکالت و وکلای جوان چگونه چگونگی بهره مندی از قوانین و نکات فراوان حقوقی و کیفری در تنظیم لایحه، دادخواست و شکواییه است

بهتر است یک حقوقدان به خاطر داشته باشد که یک نوشته چیزی نیست جز مطالب شفاهی که به صورت مکتوب در آمده لذا نوشته اهمیت بیشتری از گفته دارد. ناگفته نماند که ارزش یک نوشته حقوقی در مفاد به آن و تاثیرش در برانگیختن گازی برای رسیدن به نتیجه مورد نظر است

تنظیم و تقدیم دادخواست اولین قدم طرح دعوا در دادگستری، در مسیر احقاق حق و تظلم خواهی است که از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا تا حد زیادی تعیین کننده مسیر دادرسی پیش‌ِرو است و باید در نحوه تنظیم آن دقت زیادی کرد. کتابی که پیش روی شماست به چگونگی تنظیم انواع دادخواست و شکواییه کشتی گیری و جریان رسیدگی و سِیر پرونده پرداخته است

کتاب پیش رو به قلم مهدی عرب میستانی با عنوان چگونه دادخواست بنویسیم؟چگونه شکواییه تنظیم کنیم؟ با شش نوبت چاپ و پس از یک وقفه چند ساله بنابه درخواست بی شمار مخاطبین عزیز و پیگیریهای ناشر محترم انتشارات دوراندیشان مجدداً برپایه آخرین تغییرات قوانین و رویه قضایی مورد بازبینی و ویرایش قرار گرفت. از آنجا که یکی از اصلی ترین دغدغه های کارآموزان وکالت و وکلای جوان به عنوان مخاطبین اصلی این کتاب چگونگی بهره مندی از قوانین و نکات فراوان حقوقی در تنظیم لایحه دادخواست و شکواییه است نگارنده تلاش نموده تا ضمن جمع آوری مهمترین نکات از دعاوی پرکاربرد حقوقی و خانواده و جرایم پرتکرار به این نیاز مخاطبین حقوقی از جنبه ی عملی نیز پاسخ داده باشد

به همین منظور در ویرایش جدید کتاب علاوه بر ملاحظه ی تغییر قوانین از نظریات مشورتی اداره ی حقوقی قوه قضاییه و آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور به رویه ی قضایی موجود نیز توجه ویژه نموده و نکات کاربردی با تأکید بیشتری مورد نظر واقع شده است

ویژگی های کتاب:

• ارائه نکات مهم و کلیدی موثر و لازم در تنظیم دادخواست و شکواییه (برای اولین بار) برای جنبه‌های کاربردی موضوعات مربوطه

• ارائه نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه ، آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور و رویه قضایی موجود

• در ویرایش جدید کتاب، تغییر قوانین لحاظ گردیده و ارائه نکات کاربردی تنظیم شکواییه و دادخواست با در نظر گرفتن این مورد، به چاپ رسیده است

مخاطبان این کتاب چه کسانی هستند؟

• کارآموزان وکالت و وکلای جوان

• کارشناسان حقوقی ارگانهای مختلف

• دانشجویان حقوق

عناوین اصلی کتاب

بخش اول: چگونه دادخواست بنویسیم

• دادخواست ها

• دادخواست های حقوقی

• دعاوی تصرف و خلع ید

• دعاوی راجع فسخ، انفساخ، اقاله

• دعاوی راجع به عقود معین و قرارداد

• چک و سفته

• دعاوی راجع به خانواده و امور حسبی

• تغییر نام کوچک، تغییر نام خانوادگی، اصلاح سن و شناسنامه

بخش دوم: چگونه شکواییه تنظیم کنیم؟

• بزه و شکایت

• شناخت جرایم و نحوه تنظیم شکواییه