آشنایی با قسامه و شرایط اجرای آن

آشنایی با قسامه و شرایط اجرای آن

زمانی که یک دعوی به دادگاه مطرح می‌شود؛ افراد می‌توانند از شرایط مختلفی حقانیت خود را به دادگاه اثبات کنند؛ در واقع قاضی هر دادگاهی برای ارزیابی و رسیدگی به هر پرونده‌ی مخصوص به جرم و جنایت مختلف نیاز به مدرک، دلیل و برهان دارد تا بتواند بی‌گناهی یک فرد و یا گناهکاری یک متهم را اثبات نماید؛ به عبارتی دیگر در دنیای قانون هیچ چیزی نمی‌تواند محکم‌تر از از دلیل و مدرک برای قضای دادگاه باشد؛ به‌همین دلیل مفاد با اعتبار و ویژگی‌های آن در ماده‌ی 160 قانون مجازات اسلامی مصوب در سال 1392 کاملا مشخص شده است. راهکارهای زیادی برای اثبات جنایت یا بالعکس اثبات بی‌گناهی افراد وجود دارد که یکی از آن‌ها سوگند است.

سوگند

همان‌طور که گفته شد سوگند یکی از راهکارهای اثبات حقانیت یک موضوع در دادگاه است. سوگند انواع مختلفی دارد که یکی از آن‌ها قسامه است. قسامه نوع منحصر به فرد از سوگند است که در قانون مجازات اسلامی به صورت مفصل در مفاد 312 تا 346 به آن اشاره شده است. در این مقاله قصد داریم نگاهی کلی به سوگند قسامه و کارایی آن در دادگاه بیاندازیم پس با مجله فروشگاه هوالوکیل همراه باشید.

قسامه یعنی چه

قسامه در کلمه به معنای سوگند خوردگان و سوگند است؛ اما از نظر حقوقی به راهکاری گفته می‌شود که در آن مدعی یا شاکی و مدعی علیه یا شخصی که متهم واقع شده است و افرادی که متهم یا متهم علیه با آن پیوند خونی دارد با استفاده از سوگند می‌توانند موجب رد محکومیت یا اثبات گناهکاری یک فردی شوند. قسامه یکی از راهکارهایی گفته می‌شود که می‌تواند در بعضی از موارد شرایط دادگاه را به صورت کامل عوض کند؛ بنابراین بسیار مهم است. قسامه در شرایطی می‌تواند در دادگاه انجام شود که در علم حقوق به آن لوث می‌گویند. لوث به شرایطی گفته می‌شود که باعث ظن قاضی خواهد شد. به عنوان مثال جسدی در یک نقطه‌‌ای از شهری پیدا می‌شود و فرد دیگری بالای سر آن جسد با لباس خو آلود ایستاده است؛ در این زمان هیچ دلیل محکمی برای قاتل بودن آن شخص وجود ندارد؛ اما وضعیت روحی و شرایط فردی آن شخص باعث شده تا قاضی به آن مضنون شود؛ چنین شرایطی در علم حقوق لوث نام دارد. در این وضعیت، فرد شاکی می‌تواند با استفاده از قسامه بتواند دلایل خود را به دادگاه اثبات نماید.

شرایط قسامه

هر چند سوگند در نگاه اول یکی از راهکارهای ساده برای اثبات گناه یا بی گناهی فردی در دادگاه است؛ اما اجرای این نوع از سوگند به شرایط و وضعیتی نیاز دارد و در حالت عادی قابل انجام نیست و طرفین دعوی باید مطابق با شرایط خاصی عمل کنند. در ماده‌ی 336 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، تعداد افرادی که برای اثبات قتل عمدی یک شخص، سوگند پنجاه نفر مرد بالغ از خویشان و بستگان مدعی نیاز است؛ به همین دلیل زمانی که یک فردی به شخصی ظن ارتکاب قتل دارد؛ که برای اثبات آن دلایل باید پنجاه تا فرد از افرادی که نسبت خونی با فرد دارند قسم بخورند که آن فرد قاتل است. از طرفی برای اثبات جرم و جنایت غیر قتل نیز روش‌های دیگری وجود دارد که باید برای اجرای قسامه به بیست و پنج حالت برای قسم وجود دارد.

اجرای قسامه توسط متهم

برای اجرای قسامه باید وضعیت مشخص در دادگاه برقرار باشد. زمانی که در دادگاه شرایط لوث وجود دارد. در اولین حالت فرد شاکی می‌تواند با استفاده از روش گفته شده دلایل خود را در دادگاه اثبات کند. از طرفی اگر شاکی نتواند به دلایل مشخصی از قسامه استفاده کند یا اصلا تمایلی برای استفاده از آن نداشته باشد. می‌تواند از فرد متهم تقاضا کند که متهم مطالبه‌ی قسامه کند تا او بتواند آن را اجرا نماید. در این شرایط متهم باید برای اثبات دلایل بی گناهی خود، شرایط قسامه را اجاره کند و اگر قسامه‌ی او قابل قبول واقع شود از طرف دادگاه فرد متهم می‌تواند به آسانی از حکم خود تبرئه کند. اگر متهم هم نخواهد از قسامه استفاده کند یا از قسامه نتواند اجرا کند با توجه به ماده‌ی 319 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 باید دیه پرداخت کند؛ به همین دلیل عدم استفاده از قسامه به وسیله ی متهم هیچ وقت باعث نمی‌شود که وی قصاص شود.

نویسنده: ثریا مرادی